Diyabetik Ayak Sendromu

Şeker hastalığı yani diyabet, tarih boyunca toplumların en önemli sağlık sorunlarından biri olmuştur. Diyabet, tedavisi olmayan ancak iyi bir bakımla kontrol altında tutulabilen kronik bir hastalıktır. Kan şekeri seviyesi ne kadar iyi kontrol altında tutulursa tutulsun, hastalığın yarattığı uzun süreli komplikasyonlar kaçınılmazdır. Bunların çoğu kan dolaşımı ile ilgilidir. Böbreklerde nefropati, gözlerde retinopati, el ve ayaklarda nöropati ile diyabetik ayak sendromu bunlardan bazılarıdır.

Diyabetli hastaların hastaneye başvurmalarının %20'sinin nedenini ayak sorunları oluşturmaktadır. Toplumumuzda ayak ampütasyonlarının %50 sinin diyabetli hastalarda olduğu saptanmıştır. Ayak sağlığı konusunda uzman bir podoloğun amacı; önleyici koruyucu sağlık hizmeti vererek diyabet hastasının problemsiz ayağının sağlıklı kalmasını sağlamak yada kilinki ayak problemlerini azaltmaktır. 

Diyabetik ayak Sendromu gelişim nedeni 2 ana başlıkta değerlendirilebilir:

Periferik sinirlerde bozulma (Nöropati)

Diyabet hastalarının ayaklarında yara oluşmasının ana nedeni olarak diyabetik nöropati gösterilmektedir. 

Diyabet hastalarında nöropati çok farklı şekillerde ortaya çıksa da, sıklıkla görülen şekli önce ayaklardır. 

Genellikle ayak parmak uçlarında karıncalanma ve uyuşma hissedilir. Başlangıçta bu şikâyetler ara sıra ortaya çıkarken, zamanla sabit hale gelirler. 

Uzun zaman sonra ayaktaki şikâyetler o kadar artar ki, ayakkabının sıktığını, suyun sıcaklık derecesini, ayakta oluşan yaralanmaları fark edemez hale gelirler. 

Ayağımızda var olan binlerce ter bezinin salınımı(sekresyon) azalır ilerleyen süreçte durur. Sinir ağınınım zedelenmesine bağlı olarak, uyarı alamayan ter bezi aktif çalışmaz ve ayakların tabanın da(plantar) kuruluk meydana gelir.

Ayak tabanındaki nemlilik Diyabet hastasında iki sebeple önemlidir:

1. Nem ayağın ayakkabı içerisinde ya da yerle teması süresince sürtünmenin yaratığı ısı etkisini azaltır. Bu nasırlaşma (Callus),su toplaması (bül) oluşumunu engeller.
2. Nem ayağın derisinin ve tabanın elastikiyetini artırır. Yırtık (ragad), çatlak oluşumunu engeller.

Diyabet hastalarında nöropati ile hastalarının ayak derileri kurudur bu nedenle deride çatlaklar, yırtılmalar ve nasırlaşmalar meydana gelebilir.

Diyabet hastalarında nöropati sadece ayakta terlemenin azalmasına sebebiyet vermez ayrıca duyusal sinir hasarında sebebiyet verebilir. Duyusal sinir hasarı oluşmuş Diyabet hastası; ayağın ayakkabı içerisinde vuruk almasını veya ayakkabını sıkıştırmasını hissetmeyebilir. Ayağına batan bir cismi hissetmeyip çok uzun süre bu şekilde yaşamını sürdürebilir. Bilhassa hareket yeteneği azalmış yaşlı kimseler ayağında derin bir enfeksiyon olana kadar bu durumu fark etmeyebilir.

Ayakları üşüyebilir ve bu nedenle sıcak yanığı, termofor yanığı ayaklarda olabilir.

Ayağında nöropati gelişmiş diyabet hastası, tırnaklarını keserken derin keserek dokuya hasar verebilir.

Diyabet tanısı konmuş kişinin Endokrin hekiminin de yönlendirmesine bağlı olarak, Podolog tarafından ayak muayenelerinin yapılması kişinin gelecekte ki olası risklerini geciktirebilir yada engelleyebilir.

Diyabet tanısı konmuş her hasta podolog tarafından yapılan Podolojik Kompleks Bakımlarla, düzenli ayak kontrolü altında tutulur veya ayakta oluşan nasır, tırnak batması, tırnak kalınlaşması tabanda oluşan çatlaklar gibi problemlere Podolog tarafından uygulamaları yapılabilir.

DİYABET HASTASININ DİKKAT ETMESİ GEREKENLER

• Ayaklarınızın travmadan korunması önemlidir ayakkabınız özelikleri bu nedenle estetik kaygılardan uzak olarak seçilmelidir.
• Ayakkabı için www.podoloji.org.tr
• Ayakkabı içi giyilmeden önce elle kontrol edilmeli. Ayakkabının içine kaçan çakıl taşı yada ayakkabının tabanına batan bir cisim var mı?
• Çoraplarınız pamuklu, açık renk, dikişsiz, boyun kısmının bileğinizi sıkmaması gerekir. Boyun kısmı sıkan çorapların lastik yerleri dikey kesilerek sıkması önlenebilir.
• *Açık renk çorapta batan veya kanamaya neden olan sivri bir cisimciğin tadilatını daha rahat yapabilirsiniz. Çorabınızın lekelenmesi ayağınızı ve ayakkabınızın kontrol etmenizi sağlayacak.
• Ayağınız Sıcakla çok temas ettirmeyin. Soba, sıcak su torbası, sıcak suda ayağı bekletmek, fön makinasıyla ısıtmak gibi
• *Ayağınız çok üşüyorsa, önce ütü ile ısıttığınız birkaç çift çorabı üst üste giyebilirsiniz.
• Tırnaklarınızı derin kesmeyin
• Parmaklarda ya da ayak tabanında oluşan nasırlara eczaneden alınan asitli ürünler kullanmayınız.
• Ayağı nemlendiriniz. Bunun için sadece nemlendirici kullanınız
• *Nemlendirici olarak vazelin türevli ürün kullanmayınız.
• Ayaklarınız her ıslandığında (banyo yapma, abdest alma gibi) parmak araları dahil kurutunuz.
• *Parmak aralarını kurularken havlu kâğıdı katlayıp sürterek kurulamayın. Testere etkisi taratıp parmak arası yırtılmalara sebep olabilir.

Damarsal yapılarda bozulma (Anjiopati)

Eskiden diyabetli hastaların sadece kılcal damarlarında bozulma olduğu ve bu nedenle yara geliştiği ve gelişen yaraların ve kesi hatlarının iyileşmediği düşünülürdü. Yapılan çalışmalar bunun tek başına olmadığını göstermiştir. Bu hastalarda damarsal sorun vardır, sadece küçük damarlar da değil büyük çaplı damarlarda da olabilir.

Sinirleri ve damarları hasar görmüş bir ayakta yarayı başlatan pek çok "tetikleyici etken" vardır. Bunlar arasında en sık görülenler:

• Uygun olmayan ayakkabılar,
• Yanıklar,
• Çakıl, çivi, raptiye vs. gibi sivri cisimler
• Tırnak bozuklukları, nasırlaşma ve derideki çatlaklar.

Diyabet hastalarının ayaklarına özelikle itina göstermesi gerekir, diyabet hastalarında tırnak şekli bozulması anormal bir durum değildir. Fakat itina isteyen bir durumdur. Hastada his kaybı olabileceği gibi dolaşım bozukluğu nedeni ile tırnak batmasını hissetmeyebilir ve orda oluşabilecek bir enfeksiyon ağır ve uzun süreli tedavilere kadar gidebilmektedir. Bu nedenle diyabet hastalarının tırnakları ve batmaması çok önemlidir.

Dolaşım Problemleri İşaretleri

• Cilt görünümünde değişiklikler: parlak, kıl dökülmesi ve kuruluk
• Olağandışı cilt rengi değişir: kırmızı, mor, mavi veya daha soluk
• Ayak tırnaklarındaki değişiklikler: kalınlaşmış, kırılgan ve renksiz tırnaklar
• Yürürken baldırda kramp
• Soğuk cilt
• Cilt sıcaklığında artma
• Bacaklarda Kramp veya ayakta geceleri yanma
• Bacaklarda veya ayaklarda uyuşma
• Bacaklarda veya ayaklarda, iğne ve iğneler, karıncalanma, yanma veya açıklanamayan ağrı
• Denge duyusu kaybı
• Ayak şeklinde değişme
• Alışılmadık derecede soğuk ayaklar
• Alışılmadık derecede sıcak ayaklar

Podolog Derya ÇOBAN